Forma Kültürü

Geçtiğimiz ay kendi blogumda Football Fashions diye bir yazı yazdım. Galatasaray formalarıyla doğrudan bir ilgisi olmayan bu konu aslında futbol forma kültürümüzle ile çok ilgili.

Hepimizin bildiği gibi futbolun beşiği İngiltere'dir. 19.yüzyılın ortalarında İngiliz Futbol Federasyonu kurulmuş(1869) ve daha sonraki yıllarda tarihin ilk futbol formaları dönemin Tekstil merkezleri Birmingham ve Nottingham şehirlerinde ortaya çıkmıştır. Hemen hemen bir çok İngiliz Kulübü 19.yüzyılın sonlarında bu şehirlerdeki Tekstil Fabrikalarında formalarını diktirmişlerdir. Daha sonraki yıllardada Galatasaray dahil bir çok Avrupa ve Güney Amerika takımları bu şehirlerden formalarını sipariş etmişlerdir.

İngiltere'de ki bir çok takımın renkleri kırmızı-beyaz veya mavi-beyaz olduğundan dolayı kulüp takımları dış saha maçlarında kendi renklerinin farklı versiyonlu formalarınıda kullanmıştır. Bu tür formalara "away" denilmesinin nedenide budur. Bu gelenek 1960'lı yıllardan sonra değişmiş ve İngiliz Kulüpleri kendi renklerinin dışında farklı renkli formalarıda kullanmaya başlamıştır. Örneğin Manchester United'ın 1968 Avrupa Kupası finalinde Benfica'yı 4-1 yendiği efsane maçta giymiş olduğu mavi forma hala hafızalarda yer almaktadır.

Manchester United'ın Benfica maçında giymiş olduğu away forma - 1968

Kulüplerin kendi renklerinin dışında giymiş olduğu farklı renkteki formalar İngiltere'de çok yaygın bir gelenek olsa bile İngiliz Kulüpleri her zaman iç saha maçlarında kendi formalarını giymektedirler. İşte "home" formanın anlamı budur. Liverpool veya Manchester United kendi sahasında away formasını hiç bir zaman giymemiştir, tarihte bunun bir örneği yoktur. Aynı şekilde diğer Avrupa ve dünya takımlarında da kural böyledir. Bir takım kendi sahasında oynadığı maçlarda her zaman iç saha formasını giyer.

Her İngiliz kulübünün karekteristik bir iç saha forması vardır. Mesela Liverpool, Tottenham ve Chelsea'nin formaları düz renkten oluşur. Newcastle United'ın çubuklu Blackburn Rovers'ın ise parçalı formaları vardır. Bu yüzden Liverpool'a veya Newcastle'a parçalı bir iç saha forması tasarlıyamazsınız, yada Blackburn'e çubuklu bir forma. Her bir forma o kulübün en önemli simgesidir. Kulüp o sene kümede düşse gene o formalar satar, çünkü taraftarlar kulübe ve kulübün karekteristik formalarına aşıktır. Buna en yakın örnek ay-yıldız logolu Portsmouth'tur. Bu sene küme düştükleri vede forma tedarikçi firması adı sanı duyulmamış bir marka (Canterbury) olduğu halde forma satışları son yılların en yüksek rakamına ulaşmıştır.

Dünyada hafızalarda en çok yer alan forma - Celtic'in hiç değişmeyen enlemesine çizgili home forması (Celtic'in forma tedarikçisi firmaları değişse bile ne bu forma ne de çizgilerin kalınlıkları değişmemektedir)

Bu gelenek futbolun kalbinin attığı hemen hemen her ülkede böyledir. Hatta Milan, Inter, Roma, Panathinaikos ve Red Star Belgrad (Kızılyıldız) gibi bazı kulüpler kendi renklerinin dışındaki formaları bile pek giymezler, giydikleri sezonlarda da kendi taraftarları tarafından protesto edilmişlerdir.

Son yıllarda ise hemen hemen her kulübün 3 tane ayrı forması vardır. Kendi sahalarında giymekten vazgeçemedikleri home forma, kendi lig maçlarında giydikleri away yani dış saha formaları ve de Avrupa kupası maçlarında giyilen 3.formaları. Bu gelenek o kadar iyi ayarlanmıştır ki kulüpler formalarını sezon bitmeden 2-3 hafta önce satışa çıkartırlar. Hatta sezonlarının son maçlarında bir sonraki sezonun forması mutlaka giyilir. Away ve 3.formalar ise bir sonraki sezonun başlamasına 1-2 ay kala satışa çıkartılır.

Yeni sezon formaları için defile, hawai fişek gösterisi, reklam filmleri gibi gereksiz vede masraflı şeylerede ihtiyaç duyulmaz. Özellikle İngiltere, İspanya ve İtalya gibi ülkelerde çok sade ama satışa endeksli bir prezentasyon ile yeni formalar tanıtılır vede taraflı tarafsız herkesin beğenisini kazanır.

Chelsea'nin 2010/2011 formaları için yapılmış afiş tasarımı. Londra'nın Chelsea semtinden esinlenilen bir kaç küçük ayrıntı yeni sezon formalarını çok sade ve güzel bir şekilde tanıtmıştır.

Bu afişin dışında Chelsea kulübü başka bir tanıtıma gerek duymamış

ve yapmış oldukları tanıtım büyük bir beğeni toplamıştır.

Türkiye'de ise bu durum tam tersidir. Bir kulüp sezon boyunca en az 4 hatta 5 tane formayla mücade eder. Ne çubuklu formanın bir kıymeti kalır nede parçalı formanın. Home ve away forma kavramı hiç yoktur. Formaların tanıtımı ise çok daha büyük bir yankı uyandırır. Bütün gazeteler, TV ve medya günlerce yeni formalardan bahseder, röportajlar yapılır. Bazı formalara isim bile takılır, uydurma hikayeler anlatılır ve de duygu sömürüleri yapılır. Benim gösteriş meraklısı milletim ise bütün bu söylenenlere inanır. Halbuki Türkiye'de ki futbol kulüplerinin hemen hemen hepsinin formalarının doğru düzgün hiç bir özelliği yoktur. Hepside spor markalarının kataloglarından çıkmış formalardır. Özel bir tasarım gerekmemektedir.

Rusya Milli Takımı 2009/2010 Away forma

(Forma Adidas'ın Campeon modeli yani Galatasaray'ın mor forması ile aynı model. Farkları:

- Formadaki kesen çizgilerin farklı bir dikiş methodu ile olması,

- Rusya'nın simgesi olan kartal logosunun forma üzerinde baskı methodu ile kullanılması

- Dönemin teknolojisine uygun teri dışa atan delikli

kumaşın forma üzerinde kullanılması

- Rusya logosunun dikişli bir şekilde forma üzerinde yer alması.

Yukarıda anlatmış olduğum bu hikayeyi bazılarımız çok iyi bilmektedir. Bazılarımız ise hatta onbinlerce taraftar vede kulüp yetkilileri malesef bilmezler. Onlar için bir reklam filmi veya uydurulan bir hikaye daha çok önemlidir. Halbuki bir forma tasarlamak için sadece tasarımcı veya modacı olmanız yeterli olmaz. Futbol ve spor malzemeleri tarihi konusunda eksiksiz bir bilgi iyi bir tasarımcı olmaktan daha çok işe yarar. Benim ve benim gibi düşünenlerin forma kültürü işte böyledir. Kısacası bana ister geri kafalı değin ister bağnaz isterseniz Galatasaray Kulübüne zarar veriyor değin benim bildiğim Galatasaray forma kültürü şudur:

Home - Simetrik parçalı forma, beyaz şort ve kırmızı çorap

Avrupa Away - Sarı ve kırmızı detayların çok az kullanıldığı düz beyaz forma

Türkiye Away - Kırmızı detayların az kullanıldığı düz sarı forma (2-3 sezonda bir gri, turuncu, turkuaz gibi farklı renkler ama asla pembe değil)

Benim gibi geri kafalı insanların sayısı ise hiçte az değildir. Alın size örnekler:

• Fenerbahçe 1992/1993 sezonunda Adidas Equipment modelli formaları giymiştir. Bu forma modeline çubuklu forma yapmak imkansızdır. Sezonu 5.bitiren Fenerbahçe taraftarları hemen hemen her iç saha maçında çubuklu formalarına dönülmesi için tezahüratlar yapmış ve bir sezonki sezon çubuklu formalara geri dönüş yapılmıştır.
• Arjantin milli takımının 1999/2001 tarihleri arasında forma tedarilçisi olan Reebok'un ilk yapmış olduğu Arjantin forması üzerindeki ince çizgiler yüzünden büyük bir tepki almıştır. Arjantin Fedarasyonu bu tepkiler yüzünden 2000/2001 sezonunda kalın çubuklu formalarına geri dönmüştür.
• 1998 yılında Nike firması ile anlaşan Barcelona taraftarları formalarının arkalarındaki numara renginin beyaz olmaması için kulübü protesto etmişlerdir. Bunun sebebi ise beyaz renginin Real Madrid rengi ile özdeşmiş olmasıdır. Bu yüzden dolayı Barcelona formalarında numara ve Nike logosunun rengi hep sarı renkte olmuştur.
• 2001/2002 sezonunda Ajax ile çok yüksek bir rakamla sponsorluk anlaşması yapan Adidas o dönem Ajax'ın formalarının kollarına klasik 3-çizgisini atmıştır. Forma konusunda son derece tutucu olan Ajax taraftarları kulübü fax yağmuruna tutmuş ve bir sonraki sezondan itibaren 3 çizgi sadece Ajax'ın Avrupa kupalarında giydiği formalarda kullanılmıştır.
• Juventus'un tarihteki ilk formalarının renkleri bir yanlışlıktan dolayı pembeye dönüşmüştür. Bu yüzden Nike firması 2003/2004 sezonunda Juventus'a pembe renkte away forma yapmış ve bu forma Juventus'lu taraftarlarca hiç beğeni kazanmamıştır. Hatta bu formanın İngiltere'de ki satışları İtalya'dakinden daha fazla olmuştur.